دریچه دیافراگم چیست؟ دریچه دیافراگم یا اپرچر در حقیقت دریچه‌ای است که روی لنز دوربین تعبیه شده و با باز یا بسته شدن، میزان و حجم نور ورودی به سنسور دوربین را کنترل می‌کند. یک راه آسان برای درک مفهوم دریچه دیافراگم، تصور عملکرد چشم‌ها است.
وقتی که از یک محیط کم نور وارد یک محیط پر نور می‌شوید، مردمک چشم شما متناسب با شرایط نوری بسته یا باز می‌شود، تا حجم نور ورودی به چشم را کنترل کند و باعث شود تا دید شفافی داشته باشید. در زمینه عکاسی، مردمک لنز دوربین را دیافراگم می‌گویند. با زیاد یا کم کردن اندازه دریچه دیافراگم شما می‌توانید به نور بیشتر یا کمتری اجازه دهید تا وارد دوربین شود.
کنترل نور ورودی در تنظیم نور عکاسی اهمیت به سزایی دارد. اگر نور بیش از اندازه به سنسور برسد تصویر شما زیاده ازحد روشن خواهد شد(به اصطلاح اوور اکسپوژر)، و اگر نور کم برسد، تصویر شما تاریک خواهد بود (به اصطلاح آندر اکسپوژر). البته عوامل دیگری هم برای کنترل نور دوربین وجود دارند، اما اصلی‌ترین آنها دریچه دیافراگم است.
دریچه دیافراگم در دوربین عکاسی
در دوربین‌های عکاسی دریچه دیافراگم همیشه روی لنز و اغلب در پشت آخرین عدسی لنز قرار گرفته است. این دریچه از تیغه‌های متحرک تشکیل شده است که دور هم جمع، یا از هم باز می‌شوند و حفره نوری آنها در بیشتر موارد به شکل شش یا هشت ضلعی است. در دوربین‌های آنالوگ اندازه دریچه دیافراگم را از روی خود لنز تغییر می‌دادند، اما با ورود دوربین‌های دیجیتال، تنها می‌توان با کلید موجود روی بدنه دوربین اندازه دیافراگم لنزهای دیجیتال را تغییر داد.
دیافراگم تمام دوربین‌ها و لنزهای عکاسی می‌توانند بسته‌ترین حالت‌ها را داشته باشند، اما یکی از پارامترهای تشخیص کیفیت لیز توانایی آن برای باز کردن دریچه دیافراگم است. تنها لنزها خاص و بسیار با کیفیت هستند که دریچه دیافراگم آنها تا بیشترین حد باز می‌شود. امروزه بهترین لنزها آنهایی به شمار می‌روند که عدد f آنها 1.2 است. لنزهای زوم در حالت تله تا واید اندازه دیافراگم متفاوتی را دارند. به همین خاطر هم معمولاً دو عدد f روی این نوع لنزها نوشته می‌شود.
دریچه دیافراگم در گوشی
برخلاف دوربین‌های قدیمی‌تر، اکثر دوربین‌های گوشی‌های هوشمند یک دیافراگم ثابت دارند. این به معنای آن است که مثلا وقتی گفته می‌شود دوربین یک گوشی هوشمند دیافراگم f/2.2 دارد، این اندازه دیافراگم دیگر قابل تغییر نیست. در این حالت شما نمی‌توانید با تغییر دیافراگم میزان نور ورودی به سنسور گوشی را تغییر دهید، بلکه باید از روش‌های دیگری استفاده کنید.
علت ثابت بودن دیافراگم دوربین گوشی‌های هوشمند به خاطر آن است که دوربین این دستگاه‌ها معمولاً بسیار کوچک هستند و نمی‌توان قطعه فیزیکی اپرچر را داخل آنها جای داد. این موضوع شاید باعث محدود شدن دوربین‌های گوشی‌های هوشمند شده باشد، اما به واسطه اندازه این دوربین‌ها عدد دیافراگمی‌شان معمولاً در بازترین حالت است تا همیشه بتوانند بیشتری حجم نور را به سنسور کوچکشان برسانند.
ضریب F به چه معناست؟
تا کنون بیشتر در مورد باز یا بسته بودن دریچه دیافراگم به صورت عمومی صحبت کردیم، اما بهتر است بدانید که میزان باز یا بسته بودن این دریچه را با عدد f نشان می‌دهند. به این صورت که حرف f پیش از یک عدد یا ضریب نوشته می‌شود. مانند f/8، f/1.4 و غیره … .
به احتمال زیاد شما هم ضریب f را روی لنز دوربین خود دیده‌اید. ضریبی که روی لنز نوشته می‌شود نشان دهنده بازترین حالتی است که دریچه دیافراگم آن لنز می‌تواند داشته باشد. در دوربین‌های آنالوگ نموداری از اعداد این ضریب وجود داشت که نشانگر حلقه مشخص می‌کرد دیافراگم دوربین در حال حاضر روی چه عددی است.
اما در دوربین‌های دیجیتال امروزی میزان باز یا بسته بودن دریچه دیافراگم با عدد f به همراه ضریبش، روی صفحه نمایش دوربین نشان داده می‌شود. ضریب f راهی برای نشان دادن اندازه دیافراگم یک عکس یا تصاویر فیلم هستند. هرچه ضریب f بالاتر باشد، یعنی دریچه دیافراگم بسته‌تر است.
معنای عمق میدان
یکی دیگر از تأثیرات دیافراگم علاوه بر کنترل حجم نور ورودی، تنظیم عمق میدان است. عمق میدان در حقیقت نشان دهنده وضوح تصویر در جلو و عقب عکس است. برخی از تصاویر عمق میدان کمی دارند و برخی دیگر عمق میدان زیاد. عمق میدان کم به معنای آن است که فورگراند تصویر بسیار واضح و شارپ است، در حالی که بکگراند بسیار تار و خارج از فوکوس است و بر عکس. عمق میدان زیاد یعنی اختلاف وضوح فورگراند و بکگراند چندان زیاد نیست.
ارتباط دریچه دیافراگم با وضوح تصویر
هرچقدر دریچه دیافراگم بازتر باشد، عمق میدان کمتر است و دوربین می‌تواند گستره فوکوس کوتاه تری داشته باشد و هرچقدر دیافراگم بسته‌تر باشد، عمق میدان بیشتر شده و دوربین می‌تواند تا فاصله بیشتری را تحت پوشش فوکوس قرار دهد. اغلب عکاسانی که از محیط‌های بزرگ و مناظر طبیعی عکسبرداری می‌کنند یا عکاس خبری هستند، تلاش می‌کنند تا بیشترین عناصر را در فوکوس قرار دهند و به همین خاطر از دیافراگم‌های بسته‌تر استفاده می‌کنند.
در حالی که اگر قصد تأکید بیشتر داشته باشید، باید سعی کنید سوژه را از بکگراند جدا کنید و از عمق میدان کم استفاده کنید. به همین خاطر در چنین مواردی باید از ضریب f پایین تر و دریچه دیافراگمی بازتر استفاده کنید. از عمق کم و دیافراگم بازتر، بیشتر برای عکس‌های پرتره استفاده می‌شود.
نکته: در عمق میدان‌های کم بکه‌های نوری در بکگراند خارج از فوکوس واضح‌تر هستند.
مقاله آموزشی مرتبط: فوکوس خودکار چیست؟
