DRM یا مدیریت حقوق دیجیتال در واقع استفاده از تکنولوژی برای کنترل و مدیریت دسترسی به مطالب دارای حق نشر است. به عبارت دیگر دی آر ام به معنای آن است که کنترل محتوای دیجیتال را از شخصی که آن را در اختیار دارد و آن را پردازش می کند بگیرید، و آن را به یک برنامه رایانه ای تحویل دهید. هدف DRM حفاظت از حقوق صاحب اثر و جلوگیری از توزیع و اصلاح غیرقانونی محتواهای دیجیتال است.
با گسترش تبادل محتوای دیجیتال از طرق مختلفی مانند رد و بدل کردن فایل های همتا به همتا، سایت های تورنت و دزدی دریایی آنلاین، DRM اهمیت فزاینده ای پیدا کرده است. این قابلیت به شرکت های تولید کننده رسانه و سرگرمی کمک می کند تا از خود در برابر چالش های امنیت سایبری که همه سازمان ها با آن مواجه هستند، محافظت کنند. چالش هایی مانند حفاظت از داده های مشتری، تضمین و ارائه خدمات دیجیتال، افزایش کارایی عملیاتی، و جلوگیری از خرابی محتواها.
دی آر ام به نویسندگان، موزیسین ها، فیلم‌سازان و سایر سازندگان محتوای دیجیتال امکان می دهد تا خودشان مشخص کنند که کاربران و مصرف کنندگان، چه کارهایی را می توانند، و چه کارهای نمی توانند با محتوای آنان انجام دهند. DRM همچنین به تولیدکنندگان اجازه می دهد که از مطالب دارای حق نشر و کپی رایت خود محافظت کنند، از سرمایه خلاقانه و مالی که روی کار خود گذاشته اند مراقبت نمایند، و از دزدیده شدن یا به اشتراک گذاری غیرقانونی محصولات دیجیتال جلوگیری نمایند.
به عنوان مثال، آنها می توانند از دسترسی افراد به برخی از دارایی های محتوایی خاص خود جلوگیری کنند، تا جلوی استفاده هرگونه استفاده غیرمجاز از آنها را بگیرند. DRM برای محافظت از حق کپی رایت و مالکیت معنوی بسیار مهم است.
این محتواهای دیجیتال می توانند شامل متن، عکس، ویدئو، فایل های گرافیکی، موسیقی، فایل های صوتی، نرم افزارها، کدهای برنامه نویسی، اطلاعات شخصی و غیره باشند.
DRM چگونه کار می کند؟
توزیع، به اشتراک گذاری و اصلاحات غیرمجاز محتوای دیجیتال موضوعاتی هستند که تحت پوشش قوانین کپی رایت قرار دارند، اما نظارت بر اینترنت برای جلوگیری از فعالیت غیرقانونی یک کار چالش برانگیز است. DRM با ایجاد موانعی برای جلوگیری از سرقت محتوای دیجیتال این مشکل را برطرف می کند.
دی آر ام معمولا شامل استفاده از کدهایی است که کپی کردن محتوا را ممنوع می کند یا تعداد دستگاه هایی را که می توانند به یک محصول مشترک دسترسی داشته باشند را محدود می نماید.
تولیدکنندگان محتوا همچنین می توانند با استفاده از برنامه های خاصی، کارهایی که کاربران می توانند با محصولات دیجیتالی یا فایل های رسانه ای آنان انجام دهند را محدود کرده، و فایل های خود را رمزگذاری کنند. با این کار فقط کسانی که کلید رمزگشایی این فایل ها را به صورت قانونی در دست دارند می توانند به آن دسترسی پیدا کنند.
DRM امکانات زیر را در اختیار تولیدکنندگان محتواهای خلاقانه و دارندگان حقوق معنوی قرار می دهد:
- جلوگیری از کاربران یا محدود کردن دسترسی آنان برای ویرایش، ذخیره، اشتراک گذاری، ارسال، چاپ، یا گرفتن اسکرین شات از محتوا یا محصول دیجیتال.
- امکان ایجاد تاریخ انقضا برای دسترسی به فایل های رسانه ای. این کار از دسترسی کاربران به فایل ها پس از تاریخ تعیین شده جلوگیری می کند یا تعداد دفعات دسترسی آنها را محدود می نماید.
- محدود کردن دسترسی برخی از دستگاه‌های خاص، آدرس های پروتکل اینترنتی (IP) یا محدوده های جغرافیایی به فایل های رسانه ای (مانند اینکه کاربران با IP کشوری خاص نتوانند به فایل ها دسترسی داشته باشند).
- امکان ایجاد واترمارک روی اسناد و تصاویر برای حفظ مالکیت و حقوق معنوی محتوا.
موارد استفاده از DRM
DRM برای طیف گسترده ای از محتواهای دیجیتال، از رسانه های سرگرمی مانند کتاب، موسیقی، و ویدئو گرفته تا اشتراک پایگاه داده، برنامه های نرم افزاری و داده های حساس تجاری استفاده می شود. استفاده از DRM برای محافظت از این رسانه ها، تولیدکنندگان محتوا و دارندگان حق کپی رایت را قادر می سازد تا از ایجاد تغییرات در کارشان یا استفاده از آن برای اهداف ناخواسته جلوگیری کنند.
در ادامه به چند مورد از رایجترین استفاده هایی که از DRM می شود اشاره می کنیم:
Apple iTunes
فروشگاه iTunes اپل از DRM برای محدود کردن تعداد دستگاه هایی که مشتریان می‌توانند برای گوش دادن به آهنگ ها از آنها استفاده کنند، بهره می‌برد. فایل‌های صوتی که کاربران از iTunes دانلود می‌کنند شامل داده هایی درباره خرید و استفاده از آهنگ ها نیز هست. این کار از دسترسی به فایل ها از طریق دستگاه های غیرمجاز جلوگیری می‌کند. اپل همچنین از محتوای فروشگاه iBooks خود با فناوری FairPlay محافظت می کند، که تضمین می کند کتاب ها فقط در دستگاه های iOS قابل خواندن باشند.
موزیک های دیجیتال
Spotify از فناوری بلاک چین استفاده می کند تا پرداخت حق معنوی هنرمندان خالق آهنگ را از طریق ارز دیجیتال امکان پذیر کند. این شرکت پخش موسیقی (Spotify) با استفاده از دی آر ام آهنگ های پخش شده را شناسایی کرده و هزینه قطعه موسیقایی را به هنرمند پرداخت می کند.
نرم افزارهای مایکروسافت
هرکسی که نرم افزارهای شرکت مایکروسافت، مانند برنامه های ویندوز یا آفیس را دانلود می کند، باید مجوز کاربری شرکت را تهیه کرده و رمز عبور مشخصی را قبل از نصب آن وارد کند. مایکروسافت همچنین دارای یک فناوری DRM به نام PlayReady است که توزیع محتوا را در شبکه ایمن می کند و از استفاده غیرمجاز از نرم افزارهای این شرکت جلوگیری می نماید.
اسناد حساس
بسیاری از سازمان ها از فناوری DRM برای محافظت از اسناد مهم تجاری یا اطلاعات حساسی مانند داده های محرمانه کارکنان، طرح های تجاری و قراردادها استفاده می کنند. فناوری دی آر ام سازمان ها را قادر می سازد تا ردیابی افرادی که فایل ها را مشاهده کرده اند، کنترل دسترسی به این فایل ها و مدیریت نحوه استفاده افراد از آنها را کنترل و مدیریت کنند. همچنین از تغییر، کپی، ذخیره یا چاپ بدون اجازه فایل ها جلوگیری می کند.
رعایت مقررات
DRM برای کمک به سازمان ها جهت رعایت مقررات حفاظت از داده ها بسیار مهم است. به عنوان مثال، DRM سازمان‌های تولید کننده مواد بهداشتی را قادر می‌سازد تا الزامات قانون حمل و نقل و بیمه را برآورده کنند. بنابراین سازمان های دولتی برای نظارت روی رعایت استانداردها از طرف شرکت های خصوصی به DRM نیاز دارند.
مزایای مدیریت حقوق دیجیتال
به غیر از محافظت از حقوق دارندگان حق کپی رایت و تولید کنندگان محتوا در برابر اقداماتی از قبیل دزدی دریایی اینترنتی، دی آر ام چندین مزیت کلیدی دیگر هم دارد. از جمله:
آموزش حقوق معنوی
بسیاری از مردم به جزئیات حق نشر و به اشتراک گذاری محتوای دیجیتالی که در دست دارند توجه چندانی نمی کنند. DRM به سازمان ها کمک می کند تا به وضوح آنچه را که مشتریانشان می توانند و نمی توانند با فایل های رسانه ای دیجیتالی خود انجام دهند، به آنها آموزش دهد.
تضمین حق مالکیت
دی آر ام (DRM) برای کمک به ناشران و نویسندگان جهت محافظت از حق مالکیت آثارشان بسیار مهم است. آنها می توانند از این فناوری برای حفظ مالکیت محتوای خود استفاده کنند و مانع از آن شوند که برخی از افراد سودجو با اعمال تغییرات جزئی یا تغییر نام اثر، آن را به نام خود ثبت نمایند. این موضوع به خصوص برای دانشمندانی که می خواهند از حق مالکیت یافته ها و اختراعات خود محافظت کنند بسیار مهم است.
محافظت از درآمد
ساخت، فیلم‌برداری و تدوین مستندها، فیلم ها و ویدیوهای دیگر هزینه زیادی دارد که سازندگان برای سودآوری بیشتری زیر بار آنها می روند. حال اگر چنین محتواهایی بدون رضایت تولید کننده یا سفارش دهنده فاش یا به اشتراک گذاشته شود، آنها ممکن است پولی را که روی آن محصول سرمایه گذاری کرده اند از دست بدهند.
در این شرایط DRM به سازندگان محتواهای رسانه ای این امکان را می دهد تا مطمئن شوند که فقط کاربرانی که پول پرداخته اند بتوانند به این فایل های ویدئویی دسترسی داشته باشند (به عنوان مثال عرضه رایگان فیلم های سینمایی یا سریال های شبکه خانگی ایرانی روی سایت های اینترنتی را در نظر بگیرید که تا چه حد به سرمایه گذاران ضربه می زد، اما امروزه بدون پرداخت هزینه نمی توان آنها را دانلود نمود).
اطمینان از دسترسی مناسب به محتواها
DRM محتواها را تنها به مخاطبان خاص و مورد نظر محدود می کند. برای مثال، دسترسی به محتوایی که برای افراد بالای 18 سال در نظر گرفته شده اند، تنها محدود به بزرگ‌سالانی خواهد بود که می توانند سن خود را برای تهیه آن فایل تأیید کنند.
فایل های خصوصی
دی آر ام به سازمان ها کمک می کند تا فایل های حساس و خصوصی خود را ایمن سازند. این امر از دسترسی یا خواندن اطلاعات محرمانه یا خصوصی توسط کاربران غیرمجاز جلوگیری می کند.
نرم افزار DRM
فناوری DRM به صورت نرم افزاری یا سخت افزاری عرضه می شود. هر دو گزینه به سازندگان محتوا اجازه می دهد تا از دزدی دریایی عمدی و استفاده غیرمجاز ناخواسته جلوگیری کنند.
پلتفرم های مدیریت دارایی های دیجیتال به سازمان ها اجازه می دهند تا دسترسی به هر گونه مطالب دارای حق کپی رایت را کنترل کنند. آنها این کار را به چندین روش انجام می دهند، از جمله:
واترمارک
فایل های گرافیکی را می توان در زمره دارایی های دیجیتال قرار داد و روی آن واترمارک انداخت. این کار به سازندگان یا دارندگان حق نشر اجازه می دهد تا استفاده غیرمجاز از فایل خود را ردیابی کنند. به این صورت که وقتی محتوای دیجیتال کپی، دست‌کاری یا به فرمت دیگری تبدیل شود، واترمارک همچنان به فایل متصل می ماند. در این شرایط کاربران تا هزینه فایل را پرداخت نکنند، نمی توانند از شر واترمارک آن خلاص شوند.
فراداده (Metadata)
دارایی های دیجیتال دارای ابرداده هایی هستند که امکان ضبط و نظارت بر اطلاعات کپی رایت و مجوز رسمی آنها را فراهم می کنند. این کار برای ردیابی جزئیات مربوط به مجوز فایل های صوتی، عکس ها و ویدئوهای دیجیتال جهت جلوگیری از استفاده غیرمجاز از آنها بسیار مهم است.
کدهای جاساز شده
صاحبان محتوا همچنین می توانند از کدهای جاسازی شده ای استفاده کنند که نحوه و مکان انتشار آنلاین فایل های رسانه ای آنان را کنترل می کند. این کار برای شرایطی مفید است که مجوز یک تصویر تغییر کند یا منقضی شود. به این صورت که بعد از این اتفاق DRM با استفاده از کد جاسازی شده مرتبط، فایل های قرار گرفته روی پلتفرم های آنلاین دیگر را نیز به شکل خودکار به روز رسانی یا منقضی می کند.
این فرآیند همچنین با عنوان “یک بار بساز، همه جا منتشر کن” یا COPE هم شناخته می شود. فرآیندی که طی کردن آن برای داشتن یک استراتژی موفق دی آر ام بسیار مهم است.
موافقت نامه های رسمی
سازمان های مختلف می توانند با استفاده از DRM محتواها یا نرم افزارهای خود را تنها در اختیار کاربرانی قرار دهند که با قوانین و مقررات آنها موافقت می کنند. به عنوان مثال سایتی را در نظر بگرید که تنها پس از موافقت کاربر با قوانین آن محتواهای خود را در دسترس او قرار می دهد یا به او اجازه ثبت نام می دهد.
چالش های محافظت سایبری از فایل های رسانه ای
داشتن DRM برای محافظت از محتوای دیجیتال بسیار مهم است، اما سازمان های رسانه ای و سرگرمی همچنین به فرآیندهای امنیتی قوی برای محافظت از محتوای خود نیاز دارند. با این حال، محافظت از حقوق مادی و معنوی داده های دیجیتالی با چالش های زیادی رو به رو است. از جمله:
حفاظت از مالکیت معنوی
حفاظت از محتوایی مانند فایل های موسیقی، فیلم ها و ویدئوها، و همچنین مذاکرات عقد قرارداد، فیلمنامه ها و صحنه های جدا شده و غیره برای شرکت های رسانه ای و سرگرمی بسیار مهم است.
اهمیت این موضوع با هک شدن سیستم کمپانی سونی پیکچرز که موجب انتشار اطلاعات کارمندان، به علاوه پخش فیلم ها، برنامه ها و فیلمنامه های منتشر نشده این شرکت بود، برجسته شد. انتشار چنین محتواهایی می تواند تأثیر عمده ای بر ارزش و اعتبار شرکت ها داشته باشد، که استفاده از DRM را برای محافظت از محصولات و اطلاعات آنها بسیار مهم می کند.
شبکه قابل مشاهده
بسیاری از شرکت های سرگرمی و رسانه ای از فناوری های پیشرفته برای بهبود تجربه مشتریان استفاده می کنند. رشد دستگاه های ابری، گوشی های هوشمند و اینترنت اشیاء (IoT) نه تنها مدیریت شبکه های شرکتی را پیچیده تر می کند، بلکه شانس و سطح حمله های سایبری به سازمان ها را نیز گسترش می دهد.
این در حالی است که افزایش هرچه بیشتر تدابیر امنیتی برای محافظت از دارایی های دیجیتال، منجر به ایجاد سیلوهای امنیتی می شود و شبکه های سازمان را هرچه بیشتر از دید و دسترس کاربران عادی که سوء قصدی ندارند، خارج می کند. در چنین شرایطی کاربران برای دسترسی به یک فایل ساده باید چندین لایه امنیتی را پشت سر بگذارند که اصلا با استفاده آسان تطابقی ندارد. این اتفاق در طولانی مدت موجب ناکارآمدی و ریسک ریزش مشترکین می شود.
محافظت از سرمایه
محصولات حوزه سرگرمی و رسانه ابتدا نیازمند سرمایه گذاری های بزرگ هستند تا بعدا بتوانند به سود برسند. به عنوان مثال هزینه های گزاف و چند صد میلیون دلاری برای تولید یک فیلم سینمایی را در نظر بگیرید. با این وجود سازمان ها باید برای حفاظت از سرمایه گذاری خود روی محصول دیجیتالی و به حداقل رساندن ریسک انتشار غیرقانونی، هزینه های مربوط به تأمین امنیت را در اولویت بگذارند و خرج بیشتری کنند.
مدیریت تجربه کاربری
نوآوری های دیجیتال به شدت بر بهبود تجربه کاربران متمرکز هستند. اتفاقی که با افزایش سریع سرویس های پخش، بازی های آنلاین و واقعیت مجازی مشهود است. بروز حتی یک وقفه کوتاه در ارتباط دائم اینترنتی می تواند تأثیر بسیار منفی روی تجربه کاربران و مشترکین این سرویس های آنلاین داشته باشد. از این رو برای چنین سازمان هایی بسیار مهم است که بتوانند یک شبکه ایمن را ایجاد کنند تا رضایت مشتری های خود را جلب نمایند.
حفاظت از داده های مشتری
رعایت قوانین سخت‌گیرانه و فزاینده داده ها و حریم خصوصی مشتریان برای شرکت های رسانه ای و سرگرمی و سازمان های دیگری مانند بانک ها بسیار مهم است. این سازمان ها اغلب داده های شخصی و مالی میلیون ها نفر را در اختیار دارند و حفظ این داده ها برایشان حیاتی است. حفظ امنیت حریم خصوصی صدها، هزاران یا حتی میلیون ها کاربر چالش های زیادی برای این سازمان ها ایجاد می کند.
مقاله آموزشی مرتبط: داینامیک رم چیست؟
